معنی زدو خورد | جدول یاب

حل جدول

زدو خورد

دعوا

زدو بند

تبانی

لغت نامه دهخدا

زدو

زدو. [زَدْوْ] (ع مص) گوز باختن و انداختن آن در مغاک. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). والفعل من نصر. یقال زدا الصبی الجوز و زدا به، اذا لعب و رمی به فی المزاده. || فی المثل ابعد المدی و ازده، وقت تحریض بر چیزی گویند. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). || دست دراز کردن به جانب چیزی. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). و این لغتی است در سدو، چنانکه گویند: تسدو الابل فی سیرها بایدیها. (از اقرب الموارد). رجوع به سدو شود.

خورد

خورد. [خوَرْدْ / خُرْد] (مص مرخم، اِمص) خرج. مقابل دخل. نفقه. هزینه. (یادداشت مؤلف):
برِ او شد آنکس که درویش بود
وگر خوردش از کوشش خویش بود.
فردوسی.
مرا دخل و خورد ار برابر بُدی
زمانه مرا چون برادر بُدی.
فردوسی.
|| (ص) موافق. شایسته. سزاوار. لایق. (ناظم الاطباء). درخور. خورا. بروفق. (یادداشت بخط مؤلف).
- اندرخورد، موافق. سزاوار. (یادداشت بخط مؤلف):
مُرزش اندر خورد کیر لبوکی.
معاشری.
- درخورد، موافق. شایسته. خورد. درخور. (یادداشت بخط مؤلف): هر بامداد یک مثقال می باید داد... شرابی که درخورد حال و درخورد مزاج او بود. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). گفت آن چه چیز است که دیگران داشته اند و من ندارم ؟ گفت آن وزیری است که درخورد تو باشد. (تاریخ بخارای نرشخی).
خریت از در افسار و از خری خود را
شهی شمارد درخورد افسر و دیهیم.
سوزنی.
درخورد تست خاتم و اقبال و سروری
چونانکه رخش رستم درخورد رستم است.
سوزنی.
ای خیال یار درخورد آمدی
بی تو دانی هیچ نگشاید ز من.
خاقانی.
هنر درخور معرکه دارم آخر
اگر ساخت درخورد او هم ندارم.
خاقانی.
گفت شک نیست کاین چنین خوانی
نیست درخورد چون تو مهمانی.
نظامی.
که مرهم نهادم نه درخورد ریش
که درخورد انعام و اکرام خویش.
سعدی (بوستان).
نفس می نیارم زد از شکر دوست
که شکری ندانم که درخورد اوست.
سعدی (بوستان).
یا رب تو دست گیر که آلاء و مغفرت
درخورد تست و درخور ما آنچه ما کنیم.
سعدی (طیبات).
یا مکن با پیلبانان دوستی
یا طلب کن خانه ای درخورد پیل.
سعدی.
|| (اِ) خوراک. خوردنی. طعام. (ناظم الاطباء). غذا. قوت. (یادداشت بخط مؤلف):
چار غُنده کربسه با کژدمان
خورد ایشان پوست ِ روی مردمان.
رودکی.
برآمیختندی خورشها بهم
نبودی بخورد اندرون بیش و کم.
فردوسی.
بر آن نیز گنجی پراکنده کرد
جهانی بداد و دهش زنده کرد
همی داد مر خوردشان باربار
نکوئی همی کرد بیش از شمار.
فردوسی.
نه از خواب و از خورد بودش مزه
نه بگسست از چشم او نایزه.
عنصری.
رونده ست و رفتنْش در مغز شیران
خورنده ست و خوردش همه جان کافر.
عنصری.
ز خورد ناسزا پرهیز کردن
به است از داروی بسیار خوردن.
(ویس و رامین).
مر آن گرگ را مرگ به از دمه
که بی خورد ماند میان رمه.
اسدی.
زن پیر نشناخت او را و گفت
اگر خورد خواهی و جای نهفت.
اسدی.
بود همچون گوشتی کز وی گرفتی مور خورد
گشت ازاین سان چون کلان شد مارخور لکلک بچه.
سوزنی.
خورد ترکانه عجب میسازند
هندوی دو که مرا طبخ گرند.
خاقانی.
خوانی آراسته نهاد به پیش
خوردهایی چه گویم از حد بیش.
خاقانی.
پس بفرمود کآورند به پیش
خوان و خوردی ز شرح دادن بیش.
نظامی.
بازی که نشد به خورد محتاج
رغبت نکند بهیچ دراج.
نظامی.
هم بترتیب و ساز روز دگر
خوان نهادند و خوردها بر سر.
نظامی.
دره ها دیدم دهانْشان جمله باز
گر بگویم خوردشان، گردد دراز.
مولوی.
لیک اللَّه اللَّه ای قوم خلیل
تا نباشد خوردتان فرزند پیل.
مولوی.
- پوشش و خورد،لباس و غذا:
مر او را درم داد و دینار داد
همان پوشش و خورد بسیار داد.
فردوسی.
بگنجور گفتیم تا هرکه چیز
ندارددهد پوشش و خورد نیز.
فردوسی.
چو بیشت دهد پوشش و خورد و ساز
پس آنگه چو گرگان بدرّدْت باز.
اسدی (گرشاسب نامه).
- خورد و پوشش، غذا و لباس:
بزیر زمین در چه گوهر چه سنگ
کز او خورد و پوشش نیاید بچنگ.
فردوسی.
بخورد و بپوشش بپاکی گرای
بدین داد فرمان یزدان بپای.
فردوسی.
- خورد و خوراک حسابی داشتن، غذای خوب خوردن. کنایه از وضع مساعد داشتن.
|| (مص مرخم، اِمص) مقابل زد (از مصدر زدن).
- زد و خورد، کتک کاری.
|| خوردن. تغذیه. (یادداشت بخطمؤلف):
خورش ساز و آرامشان ده به خورد
نباید جز این چاره ای نیز کرد.
فردوسی.
بدار و ببخش آنچه افزون بود
وز اندازه ٔ خورد بیرون بود.
فردوسی.
چو نامه بخوانی هم اندر شتاب
ز دل دور کن خورد و آرام و خواب.
فردوسی.
همت می دهد جام و هم آب سرد
شگفت آنکه کمّی نگیرد ز خورد.
فردوسی.
نتابد ز پیل و نترسد ز شیر
نه از کین شود مانده نز خوردْ سیر.
اسدی.
وآنکه او را هست خورد و ناز و خواب
این سخن زی او محال و منکر است.
ناصرخسرو.
مرد ارچه بطبع مرد باشد
نیروی تنش به خورد باشد.
نظامی.
خو مبر از خورد بیکبارگی
خورد نگه دار بکم خوارگی.
نظامی.
گشادند سفره بر آن چشمه سار
که چشمه کند خورد را خوشگوار.
نظامی.
و گفت در شبانه روزی هرکه یک بار خورد این خورد صدیقان است. (تذکره الاولیاء عطار).
بکم کردن از عادت خویش خورد
توان خویشتن را مَلَک خوی کرد.
سعدی (بوستان).
- بخورد چیزی رفتن، تنیدن و نفوذ کردن در جسمی چنانکه روغن در پوست بدن.
- بخورد دادن، اطعام کردن. به او خورانیدن. خوراک او کردن: او را ببازار مصر بردند و پاره بکردند و بخورد سگانش دادند. (اسکندرنامه نسخه ٔ نفیسی).
چو روباه سرخ ار کلاهش دهد
بخورد سگان سیاهش دهد.
نظامی.
- || غذایی به زور به کسی دادن.
- || گذاردن که چیزی در جسمی نفوذ کند چنانکه روغن در پوست کسی مالیدن تا جذب او شود.
- خواب و خورد، خواب و خوراک. خوابیدن و خوردن:
یکایک همه سام با او بگفت
زخواب و ز خورد و ز جای نهفت.
فردوسی.
بسی با دل خویش اندیشه کرد
که من دور ماندم ز خواب و ز خورد.
فردوسی.
چو گاو و خر بخواب و خورد خورسند
طبیعت پای جانش را شده بند.
ناصرخسرو.
بر خواب و خورد فتنه شدستند خرس وار.
ناصرخسرو.
هر کسی را کنیت و نام و لقب درخورد او
پس درآرد دستشان اندر جهان خواب و خورد.
انوری.
دیباچه ٔما که در نورد است
نز بهر هوی و خواب و خورد است.
نظامی.
- خواب و خورد داشتن، آرام و قرار داشتن. مقابل خواب و خورد نداشتن.
- خورد و آرام، خوردن و راحت کردن:
دلش گشت پربیم و سر پرشتاب
وز او دور شد خورد و آرام و خواب.
فردوسی.
همه سر پر از گرد و دیده پرآب
کسی را نبد خورد و آرام و خواب.
فردوسی.
- خورد و شکار، خوردن و شکار کردن:
نیاسود یک تن ز خورد و شکار
همان یک سواره همان شهریار.
فردوسی.
|| تصادف. ملاقات.
- برخورد، تصادف.
|| آشامیدن. (یادداشت بخط مؤلف): و اندر رباط یک چشمه ٔ آبست چندانکه خورد را بکار شود و ایشان را هیچ کشت و برز نیست. (حدود العالم).
مرا خورد خون بود بر جای شیر
در آن آشیانه بسان اسیر.
فردوسی.
- آب خورد، آب خوردن. آب آشامیدن:
در او نیست روینده را آب خورد
که گرماش گرم است و سرماش سرد.
نظامی.
روان آب در سبزه ٔ آبخورد
چو سیماب در پیکر لاجورد.
نظامی.
هم از تازی اسبان صحرانورد
هم از تیغ چون آب زهر آبخورد.
نظامی.
|| (ن مف مرخم) خورده. (یادداشت بخط مؤلف).
- پیش خورد، پیش خورده. خوردن و مصرف کردن محصول (بصورت پیش فروش) قبل از موقعرسیدن آن:
گفت که فردا بدهم من سه بوس
فرخی امید به از پیش خورد.
فرخی.
جهان پیش خورد و جوانیت باد.
نظامی.
- خاکخورد، آنچه آنرا خاک خورده. ازبین رفته. خاک شده.
- زنگارخورد، زنگارخورده. آنچه زنگ آن را خورده و از بین برده باشد.
- || آنچه زنگ ِ آن را زدوده باشند. صیقلی. زدوده. پاک، چنانکه شمشیر و جز آن:
چنان زد بر او تیغ زنگارخورد
که زنگی ز گردش درآمد بگرد.
نظامی.
از این مقرنس زنگارخورد دوداندود
مرا بکار بداندیش چند باید بود؟
جمال الدین عبدالرزاق.
- زنگ خورد، زنگ خورده. زنگ زده:
شد آیینه ٔ جان من زنگ خورد
زدایم بدان زنگ از آئینه گرد.
نظامی.
- سالخورد، سالخورده. پیر. مقابل جوان:
ای مادر نامهربان
هم سالخورد و هم جوان.
ناصرخسرو.
تو ای مغز پوسیده ٔ سالخورد
ز گستاخی خسروان بازگرد.
نظامی.
برآورد سر سالخورد از نهفت
جوابش نگر تا چه پیرانه گفت...
سعدی (بوستان).
- شیرخورد، شیرخورده، چون: طفل شیرخورد.
- || کف شیر. سرشیر. (ناظم الاطباء).
- نیم خورد، نیم خورده. بازمانده ٔ طعام کسی. قسمتی از غذا که پس از تناول در ظرف بماند:
تشنه را دل نخواهد آب زلال
نیم خوردِ دهان گندیده.
سعدی (گلستان).
|| (ص) خُرد. کوچک. اندک. قلیل. باریک. کوتاه. قصیر. (ناظم الاطباء). هر چیز ریز.
- پشه ٔ خورد، پشه ٔ کوچک. (ناظم الاطباء).
- خورد کردن، ریزه ریزه کردن. (ناظم الاطباء).
- خورد و مرد، ریزه از هر جنس. (ناظم الاطباء).
- کارِ خورد، کارِ خُرد. کار حقیر و بی اهمیت:
مُرد مرادی نه همانا که مرد
مرگ چنان خواجه نه کاریست خورد.
رودکی.
|| خرد. کم سال. کودک. بچه که سالی چند بر او گذشته باشد:
گرفتیم و دیدیم راز سپهر
ندارد بدین کودک خورد مهر.
فردوسی.
و گفت یا کودک، گواهی ده میان یوسف و زلیخا، بفرمان خدای تعالی بپا خاست و گفت یا عزیز، تو این غلام را چرا عذاب کنی بی گناه است و... تو خوردی چگونه سخن میگویی ؟ (قصص الانبیاء). چون موسی از مناجات فارغ شد در دل وی افتاد که فرزند خورد دارم. (قصص الانبیاء).

خورد خائیدن

خورد خائیدن. [خوَرْدْ / خُرْدْ دَ] (مص مرکب) خوردنی خوردن. || خوردنی خورانیدن. (یادداشت مؤلف).
- بلب خورد خائیدن کسی را، خوردنی خورانیدن کسی را:
مهرگان آمد، هان دربگشائیدَش
اندرآرید و تواضع بنمائیدَش
بنشانید و بلب خورد بخائیدَش.
منوچهری.

خوک خورد

خوک خورد. [خوَر / خُرْ] (ن مف مرکب) خوک خورده:
شود سوی آن بیشه ٔ خوک خورد
بنام بزرگ و به ننگ و نبرد.
فردوسی.
|| (اِ مرکب) غذای خوک. آنچه خوک خورد. || کنایه از کثیف ترین لقمه و غذا.

زنگ خورد

زنگ خورد. [زَ خوَرْ / خُرْ] (ن مف مرکب) زنگ خورده. زنگ زده. زنگ بسته:
تا نکنی زنگ خورد آینه ٔ دل که عشق
هست به بازار غیب آینه گردان او.
خاقانی.
دید آن گل سرخ زرد گشته
و آن آینه زنگ خورد گشته.
نظامی.
شد آیینه ٔ جان من زنگ خورد
زدایم بدان زنگ از آیینه گرد.
نظامی.
رجوع به زنگ خورده شود.

بیش خورد

بیش خورد. [خوَرْدْ/خُرْدْ] (مص مرکب مرخم، اِمص مرکب) خوردن بسیار. بسیارخواری. (یادداشت مؤلف):
چنین داد پاسخ که از بیش خورد
مگر آرزو بازگردد بدرد.
فردوسی.
|| (نف مرکب) پرخور و شکم پرست. (شرفنامه چ وحید ص 209):
که ایرانی از رومی بیش خورد.
نظامی.

نیم خورد

نیم خورد. [خوَرْ / خُرْ] (ن مف مرکب) غذائی که دیگری بدان دست زده و از آن خورده باشد. ته مانده. نیم خورده. رجوع به نیم خورده شود:
تشنه را دل نخواهد آب زلال
نیم خورد دهان گندیده.
سعدی.
همچو آب زندگانی نیم خورد خضر نیست
سربه مهر شرم باشد غنچه ٔ خندان او.
صائب (از آنندراج).
- نیم خورد گذاشتن، به خوراکی دست زدن و قدری از آن خوردن و مقداری به جای ماندن.
- نیم خورد ماندن، نیمه ای بر جای ماندن. برخی از غذا ناخورده ماندن:
خاقانیا چه ماند ترا کاندهش خوری
کانده دلت بخورد و جگر نیم خورد ماند.
خاقانی.